همزمان با گمانه‌زنی‌ها درباره میزان خسارت تاسیسات هسته‌ای ایران از حملات اسرائیل و ایالات متحده و امکان جمهوری اسلامی برای بازیابی توان ازدست‌رفته هسته‌ای خود، وبسایت ان‌بی‌سی نیوز در گزارشی به این موضوع پرداخت که آیا تهران می‌تواند به‌طور مخفیانه و دور از چشم تل‌آویو بمب هسته‌ای بسازد؟
بنابر گزارش این رسانه، ترورهای سال‌های گذشته دانشمندان هسته‌ای جمهوری اسلامی و آنچه در «جنگ ۱۲ روزه» تل‌آویو و تهران رخ داد، بیانگر نفوذ بالای اسرائیل در ایران است و این آسیب‌پذیری در هفته‌های اخیر بیشتر آشکار شده است.
ان‌بی‌سی نیوز در ادامه می‌نویسد که رهبران سیاسی جمهوری اسلامی اکنون با یک معضل بزرگ روبه‌رو هستند: اینکه انتخاب کنند پس از بمباران سنگین سایت‌های هسته‌ای و پدافند هوایی، تسلیم شوند و با واشینگتن به مصالحه برسند و برنامه غنی‌سازی اورانیوم را رها کنند، یا پروژه مخفی ساخت سلاح‌های هسته‌ای را احیا کنند.
برخلاف سایر کشورهایی که توانسته‌اند مخفیانه سلاح‌های هسته‌ای تولید کنند، به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی نمی‌تواند فعالیت‌هایش را به‌ویژه از اسرائیل پنهان نگاه دارد. مقام‌ها و کارشناسان اطلاعاتی می‌گویند که اسرائیل بارها نشان داده است قادر است در فضای داخلی ایران نفوذ، فعالیت‌های هسته‌ای مخفی آن را کشف و مقام‌های ارشد نظامی و هسته‌ای را شکار کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به باور اریک بروئر، «چالش اصلی جمهوری اسلامی در ادامه دادن مسیر مخفیانه ساخت سلاح هسته‌ای و پنهان نگه داشتن آن از ردیابی ایالات متحده و اسرائیل خواهد بود.»
به گفته او «این چالش کلیدی است، زیرا هر دو طرف، به‌ویژه اسرائیل، توانایی نفوذ به برنامه هسته‌ای ایران را نشان داده‌اند.»
مارک پلیمرپولوس، مامور سابق سیا و عضو ارشد فعلی شورای آتلانتیک، نیز در این زمینه معتقد است که «اسرائیلی‌ها تسلط اطلاعاتی کاملی بر ایران دارند و به محض آنکه تهدیدی را شناسایی کنند آن را از بین خواهند برد... این می‌تواند به معنای حمله نظامی یا نوعی خرابکاری مخفیانه باشد.»
به نوشته ان‌بی‌سی نیوز، جمهوری اسلامی پیش از این یک بار تلاش کرده مخفیانه بمب اتمی بسازد و طبق گفته سازمان‌های اطلاعاتی غربی، بیش از دو دهه پیش یک پروژه مخفی سلاح‌های هسته‌ای داشته است.
اما این تلاش‌ها در دسامبر ۲۰۰۲، زمانی که عکس‌های ماهواره‌ای منتشر شد و از سایت غنی‌سازی در نطنز و نیروگاه آب سنگین در نزدیکی اراک پرده برداشت افشا شد.
جمهوری اسلامی ایران منکر هرگونه برنامه تسلیحاتی است، اما اسناد بایگانی که در سال ۲۰۱۸ موساد آنها را به سرقت برد و ایالات متحده معتبرشان می‌داند، برنامه‌های دقیقی برای ساخت پنج سلاح هسته‌ای را نشان می‌داد.
طبق گزارش سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده، جمهوری اسلامی پروژه تسلیحات هسته‌ای‌اش را در سال ۲۰۰۳ رها کرد. در آن زمان، از محرمانه بودن این پروژه پرده برداشته شد و تهران، به دلیل حمله ایالات متحده به عراق، بیش از پیش نگران حمله مستقیم بود.
با این حال از آن زمان، جمهوری اسلامی آنچه را خود برنامه هسته‌ای غیرنظامی می‌نامد، پیش برده است. غنی‌سازی اورانیوم و سایر فعالیت‌های هسته‌ای ایران برای تهران این امکان را فراهم کرده که هرگاه مایل بود بتواند سلاح هسته‌ای بسازد؛ چیزی که کارشناسان آن را قرار گرفتن در «آستانه هسته‌ای شدن» می‌نامند.
به باور برخی، جمهوری اسلامی ممکن است بخواهد مسیر آشنایی را طی کند که پیش از این برخی کشورها پیمودند و با موفقیت پروژه‌های مخفی بمب هسته‌ای را دنبال کردند، کشورهایی مانند کره شمالی، پاکستان، هند و اسرائیل.
دولت اسرائیل سال‌ها آمریکایی‌ها را درمورد پروژه تسلیحات هسته‌ای‌اش بی‌خبر نگه داشت و تا به امروز هم رسما زرادخانه هسته‌ای خود را تایید یا تکذیب نکرده است و می‌گوید اولین کشوری نخواهد بود که سلاح‌های هسته‌ای را در خاورمیانه «به کار» می‌گیرد.
برنامه هسته‌ای هند نیز در دهه ۱۹۵۰ آغاز شد و ایالات متحده و کانادا راکتورهای هسته‌ای و سوخت هسته‌ای را برای اهداف صلح‌آمیز این کشور فراهم کردند. هند با پادمان‌هایی که برای جلوگیری از استفاده از راکتورها و سوخت برای سلاح هسته‌ای طراحی شده بودند، موافقت کرد. با این حال این کشور در دهه ۱۹۶۰ مخفیانه مواد شکافت‌پذیر را برای سلاح هسته‌ای ساخت. درنهایت، در سال ۱۹۷۴، هند اولین آزمایش هسته‌ای را با نام رمز «بودای خندان» انجام داد.
پاکستان نیز کشور دیگری است که این مسیر را پیموده و بمب هسته‌ای را با کمک دانشمندی پاکستانی به نام عبدالقدیر خان ساخته است. این متخصص متالورژی نقشه‌ها و سایر اطلاعات مربوط به سانتریفیوژهای پیشرفته را هنگام کار در یک شرکت مهندسی هسته‌ای در آمستردام دزدید. این‌طور گزارش شده که او در توزیع فناوری سلاح‌های هسته‌ای به ایران و کره شمالی و دیگران نیز نقش‌آفرینی کرده است.
کمک‌های عبدالقدیر خان در دهه ۱۹۹۰ برای برنامه هسته‌ای کره شمالی بسیار مهم بود. به گفته ناظران سازمان ملل، رژیم پیونگ یانگ همچنین از طریق شرکت‌های صوری یا در بازار سیاه، فناوری و سخت‌افزار را از خارج از کشور خریداری می‌کرد.
اما درمورد ایران، این آمریکا بود که قبل از انقلاب اسلامی در راه‌اندازی برنامه هسته‌ای به این کشور کمک کرد. پیش از انقلاب، در دهه ۱۹۶۰، ایالات متحده از طریق برنامه «اتم برای صلح»، فناوری هسته‌ای، سوخت، آموزش و تجهیزات لازم ازجمله یک راکتور تحقیقاتی را در اختیار ایران قرار داد.
کارشناسان می‌گویند اکنون جمهوری اسلامی برای دانش فنی در این زمینه احتمالا دیگر به شرکای خارجی نیاز ندارد. با این حال، حملات اخیر اسرائیل و آمریکا بازسازی و ادامه برنامه هسته‌ای ایران را دشوار کرده است.
تمامی سایت‌های هسته‌ای شناخته‌شده در ایران در هفته‌های گذشته در حملات هوایی اسرائیل هدف قرار گرفتند و سپس ایالات متحده با استفاده از ۱۴ بمب «سنگرشکن» و بیش از ۱۲ موشک تاماهاک، به سه سایت غنی‌سازی حمله کرد. سازمان سیا می‌گوید که تاسیسات کلیدی هسته‌ای جمهوری اسلامی در این حملات نابود شده و برنامه هسته‌ای ایران «به‌شدت آسیب دیده است».
برخی از کارشناسان می‌گویند، به‌رغم این خسارت بی‌سابقه که هنوز در حال ارزیابی است، ممکن است جمهوری اسلامی همچنان ابزار فنی لازم برای راه‌اندازی مجدد یک برنامه تسلیحاتی ــ ازجمله اورانیوم غنی‌شده، سانتریفیوژها و دسترسی به تونل‌ها یا سایر سایت‌های زیرزمینی ــ را داشته باشد.
ان‌بی‌سی نیوز گزارش داده است که کل ذخایر اورانیوم با غنای بالای ایران هنوز محاسبه نشده و این کشور تعداد نامعلومی سانتریفیوژ در انبار دارد که در سایت‌های بمباران‌شده قرار نداشتند.
با این حال، اصلی‌ترین مانع فنی جمهوری اسلامی در مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای به مسئله اورانیوم باز می‌گردد. ایران فقط یک سایت شناخته‌شده برای تبدیل اورانیوم به حالت فلزی جامد در اختیار داشت که در جریان حملات هوایی اسرائیل به اصفهان نابود شد.
جمهوری اسلامی ایران بدون چنین تاسیساتی توان تولید سلاح هسته‌ای نخواهد داشت. با این حال مشخص نیست که آیا این رژیم تاسیسات مخفی دیگری برای تولید فلز اورانیوم در مکان‌های نامعلوم ایجاد کرده است یا نه.
به گفته جفری لوئیس، متخصص کنترل تسلیحات در موسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری، موانع فنی به کنار، تصمیم درمورد ساخت بمب هسته‌ای در نهایت به ملاحظات سیاسی بستگی دارد.
به گفته او «این یک تصمیم سیاسی مهم است نه یک تصمیم فنی، و باید دید در نهایت ایران چه راهی را انتخاب می‌کند.»
به گفته ماروین وینباوم، عضو ارشد اندیشکده موسسه خاورمیانه و استاد دانشگاه ایلینوی، پس از حمله هوایی شدیدی که برتری هوایی اسرائیل را نشان داد، جمهوری اسلامی ممکن است سلاح‌های هسته‌ای را تنها راه دفاع از خود و حفظ بقای رژیم بداند.
وینباوم معتقد است که «جمهوری اسلامی اکنون، براساس آنچه رخ داده است، بهانه‌های زیادی دارد که بگوید ما باید بمب داشته باشیم و اگر این کار را بکنیم با ما متفاوت رفتار خواهد شد».
با این حال، ناظران دیگری معتقدند که تهدید جاسوسی و نیروی هوایی برتر اسرائیل بر نوع تصمیم‌گیری جمهوری اسلامی سایه افکنده و تهران می‌داند که این احتمال وجود دارد که در حال تولید بمب غافلگیر شود.
در شرایطی که مشخص نیست مذاکرات تهران و واشینگتن ادامه یابد یا نه، کارشناسان می‌گویند که سازمان‌های جاسوسی آمریکا و اسرائیل با دقت تمام می‌کوشند که دریابند ایران در پشت صحنه چه می‌کند.
